Fjildlab Kennisdag ‘Bodem en samenwerking’

Op dinsdag 19 maart 2024 organiseert Fjildlab een kennisdag van 10.00 tot 15:30 uur rondom het thema Bodem. Een interessante bijeenkomst voor akkerbouwers en veehouders die meer uit de bodem wil halen. Diverse experts van Hogeschool Van hall Larenstein en praktijkexperts zullen kennis en ervaringen delen over bodem en landbouw. Een van de sprekers is melkveehouder Geert Broersma, hij zal vertellen over de inzet van bokashi: “We moeten een omslag maken. Niet alleen maar bemesten. We moeten de bodem gaan bedienen waarbij het rendement in de breedte zichtbaar wordt. Meer biodiversiteit, het benutten van reststromen in de omgeving, oplossingen vinden voor actuele issues omtrent water, klimaat en bodem”, aldus Geert.

Programma

09:45  Inloop
10.00  Aftrap door voorzitter Fjildlab – Albert van der Ploeg
10.10  Ontwikkelingen regeneratieve landbouw, Bokashi, bodemleven – Emiel Elferink en Geert Broersma
10.40  Agricycling; Samenwerkingsmodel en verdienmodel – Pieter van der Valk
11.10  Pauze
11.30  Stichting Proefboerderijen Noordelijke Akkerbouw projecten bodem SPNA – Geert Jan van der Burgt
12.00  Samenwerken, wat wil de landbouw – onderzoek Rik Eweg en Wiepk Voskamp
12.30  Stamppot buffet
13.00  Welke bodemzaken geven we prioriteit? Discussie met stellingen en stemmen
14.00  Excursie SPNA (Stichting Proefboerderijen Noordelijke Akkerbouw) – SPNA Directeur Henk Westerhof
15.30  Einde

Datum: 19 maart 2024
Tijd: 10:00 tot 15:30 uur.
Locatie: SPNA Kollumerwaard, Hooge Zuidwal 1, 9853 TJ Munnekezijl
Aanmelden: Meld u aan via het aanmeldformulier

Fjildlab Nieuwsbrief februari

In deze editie lees je over het project De vliegende Schouwers en over ervaringen met nieuwe gewassen in de akkerbouw. Ook doet voorzitter Albert van der Ploeg nogmaals de oproep om mooie ideeën voor een duurzame landbouw in te dienen. Vanuit Fjildlab helpen we graag. Daarnaast staan er weer een aantal interessante bijeenkomsten op de planning, noteer de data alvast in de agenda! Lees de nieuwsbrief hier.

Geen nieuwsbrief ontvangen maar wil je wel op de hoogte blijven? Meld je dan nu aan!

Wisselend succes met nieuwe gewassen akkerbouw

Dankzij een vergoeding vanuit Fjildlab konden afgelopen jaar vier akkerbouwers in Noordoost-Fryslân nieuwe gewassen op hun akkers uitproberen om te zien hoe de teelt werkt en wat het aan producten oplevert. Zo werd er geëxperimenteerd met erwten, veldbonen, zonnekroon en koolzaad. Deze gewassen kunnen bijdragen aan de versterking van de landbouw en het realiseren van nieuwe regionale productieketens en verdienmodellen. Daarnaast zorgt meer variatie in gewassen voor meer afwisseling in het landschap in deze regio, een betere biodiversiteit en weerbaarheid tegen klimaatverandering. Er is veel geleerd en enthousiasme ontstaan om op te schalen en ook om andere gewassen uit te gaan proberen.

Het droge voorjaar en de natte maanden die daarna volgden, zorgden afgelopen groeiseizoen niet voor de meest optimale omstandigheden. Toch is er veel geleerd. Lees hieronder de ervaringen van de vier pioniers Douwe Dijkstra, Dirk Sieds Vries, Hans Kroodsma en Balling van Kuiken.

Zonnekroon in Brantgum
Akkerbouwer Douwe Dijkstra teelt pootaardappelen, uien, bieten en tarwe in Brantgum vlakbij Holwert. Samen met Berend Jan de Graaf kwam hij op het idee om te gaan experimenteren met zonnekroon. Zonnekroon is een meerjarig gewas dat als ruwvoer, biogas of bouwmateriaal kan worden gebruikt. Dijkstra wil het vooral als vervanging van maïs voor veevoer gebruiken. De voedingswaarde is vergelijkbaar.

Waarom deden jullie mee met deze proef?
Dijkstra: “Veel maïs verbouwen is met het oogsten niet altijd goed voor de grond. Daarvoor wilden we dit gewas eens uitproberen. Daarnaast hoor je dat de landbouw anders moet, iedereen heeft het erover. We willen graag iets uitproberen voordat het echt zover is dat je anders moet.” Hij zaaide op 0,2 ha zonnekroon. De plant is in dit eerste jaar ongeveer 20-30 cm hoog opgekomen. De verwachting is dat het volgend seizoen, net zoals maïs, doorgroeit tot twee tot drie meter. De planten hebben goede wortels gekregen. Deze plant kunnen worden gebruikt voor de vezels bijvoorbeeld voor natuurlijke isolatiepanelen. Vanwege het droge voorjaar zijn ze laat begonnen en is de plant nog niet zo ver ontwikkeld als dat ze hadden gehoopt maar het staat er nog wel. Nog even afwachten dus wat het wordt.

Koolzaad in Engwierum “de kat kon er niet overheen lopen”
Dirk Sieds Vries teelt erwten, spinazie voor zaad, vlas voor de vezel, pioenrozen en meer in Engwierum. Daarnaast heeft hij vijftien hectare vogelakker. Zijn proefveld van 1,2 tot 1,5 hectare heeft hij met koolzaad ingezaaid maar het is voorlopig nog geen succesverhaal. Het koolzaad heeft hij niet bemest. Hij heeft de tarwestoppels laten staan, koeienmest uitgereden en een groenbemester geplant en toen geploegd. Vervolgens heeft hij daar het koolzaad op gezet. De Vries: “We hebben gezaaid maar het was erg droog. Normaal komt het in een keer op en dat gebeurde nu in drie keer, na de regenbuien. Het staat nog hol en is niet dichtgegroeid. Ik zeg altijd: een kat moet over het koolzaad heen kunnen lopen en dat is nu niet het geval.” Ondanks dat de opbrengst tegenviel, heeft hij wel geoogst. Een hobbyboer gaat er nu olie van persen.

Waarom deden jullie mee met deze proef?
Vries: “Ik liep al tien jaar met het idee rond. Ik hoop ook dat meer mensen in de buurt weer wat met koolzaad gaan doen. Je krijgt er een betere grond van en je kunt het gebruiken voor stro voor onder de koeien, de olie kun je gebruiken voor het bakken van vlees. Daarnaast vliegen er veel bijen op koolzaad en dan heb je lekkere honing. De mooie gele velden trekken ook mensen aan. Ik ben een gangbare boer en binnen gangbaar is ook veel mogelijk.” Als er weer een project komt dan doet hij graag nog een keer mee om te zien of er meer olie uit te halen valt.

Zonnekroon tussen de maïs
Hans Kroodsma is melkveehouder in Jannum. Hij zaaide samen met samen met Dirk Sieds Vries de zonnekroon tussen de maïs. Hij was benieuwd hoe je het moest zaaien, met wat voor een machine en in combinatie met welke gewassen je dat het beste kunt doen. Zonnekroon kun je het eerste jaar nog niet oogsten maar je kunt er wel maïs tussen zetten om er korrelmaïs van maken. Hij deed dit biologisch zonder te spuiten. Het zaad van de zonnekroon is duur en een behoorlijke investering maar het blijft vervolgens 20-25 jaar staan. Het vormt een soort gras als vervanger voor maïs en zorgt ook voor organische stofopbouw in de bodem. Het gewas is helaas niet heel goed opgekomen.

Waarom deed je mee aan deze proef?
Kroodsma: “Hoewel de extra kosten vanuit Fjidlab werden vergoed, kost het je toch extra tijd maar als je zo aan het pielen bent, dan is het eigenlijk hartstikke leuk. Je moet oogsten met een andere machine en dat kost ook extra geld daarnaast is zaad is duur dan wil je zekerheid wat het gaat opbrengen. Dat werd nu vergoed. Anders was ik er niet aan begonnen”. Hij wil 1,7 hectare bijzaaien voor volgend seizoen.

Gele erwt en veldbonen
Balling van Kuiken, akkerbouwer in Wierum is ook een van de deelnemers aan de proefvelden van Fjildlab en enthousiast over de samenwerking. Van Kuiken: “Dankzij het Agrarisch Collectief Waadrâne zijn we bij dit project betrokken geraakt. We kijken er enorm naar uit om samen ideeën en resultaten te delen. Het organiseren van dergelijke projecten draagt bij aan het vergaren van waardevolle kennis en het verkrijgen van nieuwe inzichten. We willen producten voor de consument telen maar de veldbonen en erwten die we nu op de proefveldjes hebben geoogst zijn als veevoer gebruikt.“

Waarom doen jullie mee met deze proef?
Van Kuiken: ”Wij nemen deel aan deze proef omdat dergelijke projecten met productie voor de consument perfect aansluiten bij onze bedrijfsvoering. Het biedt ons de mogelijkheid om de verbinding tussen producent en consument te versterken. In het komende jaar streven we ernaar om dit project nog beter te positioneren met nauwkeurige berekeningen en een doordacht verdienmodel. We geloven dat deze proef waardevolle inzichten zal opleveren die ons bedrijf verder zullen versterken en optimaliseren.”

Vervolg
In januari is bekend geworden dat deze proeven in 2024 een vervolg krijgen met een bijdrage vanuit de Versnellingsagenda (Regiodeal Noordoost-Fryslân). Daarover in een volgende nieuwsbrief meer. Ondernemers die interesse hebben om met gewassen te experimenteren, kunnen contact met Fjildlab opnemen.

De Wichterij: Tradities, onderzoek en verbinding

In 2020 startte Lotte Daalman met haar vriend met het project De Wichterij. Hierin staat de oude pruim van de Friese Wouden centraal. Met een bijdrage van de Versnellingsagenda legden ze een boomgaard aan, maakte een aantrekkelijke website waar ze allerlei weetjes, recepten en meer over deze pruim delen en doen samen met studenten van Hogeschool van Hall Larenstein onderzoek naar de productontwikkeling. Lees hoe steeds meer mensen worden geraakt door haar enthousiasme in het artikel in het Qop-magazine (p. 22- 23).

De vliegende schouwers: een mooie kans voor landschapsbeheer

Verkeersschoolhouder Nico Lykelema kon in coronatijd niet met zijn leerlingen rijden en wilde wel wat doen. Zo ontstond het idee voor een nieuw bedrijf dat hij samen met zijn zoon Niek startte: Lykelema Online in Burgum. Zij voerden binnen het Fjildlab een bijzonder project uit waarin drone-opnames kansen bieden voor een toekomstbestendige landbouw en het verbeteren van het landschapsbeheer.

De mannen van Lykelema Online kwamen in contact met Albert van der Ploeg en Jelle Pilat van de vereniging Noardlike Fryske Wâlden. Leden van deze vereniging beheren met onder andere het snoeien van elzensingels en houtwallen het landschap. Vrijwilligers van de vereniging voeren een schouw uit om te zien of dit beheer goed is uitgevoerd. Waar nodig geven zij de eigenaar tips zodat zij het beheer kunnen verbeteren. Voor het uitvoeren van de schouw lopen de schouwers langs kilometers houtwal en elzensingels en dat kost veel tijd. Vader en zoon Lykelema vroegen zich af of dit schouwen ook met een drone kan worden uitgevoerd. Ze kregen via Fjildlab de tip over de mogelijkheid om onderzoeksgeld aan te vragen bij De Versnellingsagenda. Met het toegekende budget konden zij hun plannen verder uitwerken.

Als eerste zijn ze met een aantal schouwers van de vereniging het land in gegaan om te zien wat het schouwen inhoudt. Zo kijken zij bijvoorbeeld of er vraatschade aan de bomen is en of de afrastering nog heel is. Ze kijken ook naar de dichtheid van een elzensingel of houtwal of dat er bomen ontbreken. ‘De schouwers moeten iedere keer heel het weiland door en dat is een hele bezigheid. Je kunt ook met een drone door het landschap vliegen. Dat gaat makkelijker” zegt een enthousiaste Nico Lykelema. Zo vlogen zij een aantal keer met een multi-spectrumcamera door het land. “Deze camera ziet ook goed de kleur van het landschap en kan dus bijv. ook zien of er percelen goed zijn bemest of als er stukken zijn overgeslagen. Je kunt er dus meer mee dan alleen het schouwen van de landschapselementen.’

Om de mogelijkheden van het schouwen met een drone verder te ontwikkelen heeft het duo verschillende scholen benaderd met de vraag om hen te helpen. Dit was niet meteen succesvol. Uiteindelijk kwamen ze in contact met NHL Stenden. Op dit moment lijkt het erop dat deze eerste onderzoeksfase in 2024 een mooi vervolg krijgt waarin zij gaan onderzoeken hoe met meervoudige intelligentie de schouw kan worden uitgevoerd. “Dit wordt een interessant traject dat naast het schouwen van het landschap ook kansen biedt voor het monitoren van bemestingsbeheerpakketten of het monitoren van biodiversiteit. We beginnen in onze eigen regio en kunnen dit straks misschien wel in heel het land gaan doen” aldus Nico. Vanuit Fjildlab blijven we hun ontdekkingstocht uiteraard volgen.

Samenwerking
Lykelema.online is een geregistreerd drone bedrijf en in bezit van Specific (STS) vergunning en is bevoegd om overal te mogen vliegen. Dit project is uitgevoerd in samenwerking met Vereniging Noardlike Fryske Wâlden binnen het Fjildlab met steun vanuit De Versnellingsagenda.

Foto’s: Lykelema Online

Kruiden tussen de Coulissen: meetlocaties gezocht!

Binnen het project Kruiden tussen de Coulissen onderzoekt de vereniging Noardlike Fryske Wâlden, samen met onderzoeksbureau Altenburg & Wymenga en Hogeschool Van Hall Larenstein, welke effecten ingezaaid kruidenrijk grasland heeft op de biodiversiteit en wat de voordelen zijn voor de bedrijfsvoering. De eerste resultaten wijzen op flinke verschillen met gangbaar productieland en worden komend voorjaar gepresenteerd. Voor het groeiseizoen 2024 zoeken we tien nieuwe locaties met ingezaaid kruidenrijk grasland waar we metingen uit kunnen voeren. Wilt u hieraan meedoen of meer informatie? Stuur dan een mail naar info@fjildlab.nl of neem contact op met Jelle Pilat via de vereniging Noardlike Fryske Wâlden via 0511 – 745200.

Als er percelen worden ingezaaid, gaat het om het verbeteren van de bodem, betere droogteresistentie van het grasland en produceren van lokaal eiwit. Dit laatste wordt steeds belangrijker voor de melkveehouderij. Met lokaal geproduceerd eiwit komen er minder eiwitstromen van buiten de regio. Melkafnemers besteden ook steeds meer aandacht aan het aandeel eiwit dat van eigen land afkomstig is. Tegenwoordig wordt ook de CO2 footprint van verschillende (kracht)voeders berekend. Een lokaal geteeld product wordt om die reden interessanter.

We willen inzichtelijk maken welke invloed ingezaaide kruidenrijke percelen op de biodiversiteit hebben. Zowel in als rondom het perceel in de aangrenzende elzensingels en houtwallen. Ook opbrengsten zijn belangrijk. In dit project wordt onderzocht hoe deze twee zich tot elkaar verhouden. Het afgelopen seizoen is daarvoor bij tien boeren bijvoorbeeld regenwormenonderzoek gedaan, zijn er insectenvallen in landschapselementen en percelen geplaatst om te kijken of productiviteit en biodiversiteit in verhouding tot elkaar kunnen staan.

Lees meer over dit project op de projectenpagina

Oproep in magazine Ondernemend Netwerk NO

“Innovatieve ideeën en plannen zijn welkom. Je hoeft er geen ingewikkelde documenten voor in te vullen”. Doel van Fjildlab is het versterken van de circulaire economie en een duurzame landbouwsector in de regio. “Wij kunnen mensen met projectideeën helpen bij de verdere doorontwikkeling naar een projectplan”. Heb je ideeën? Neem dan contact met ons op, dat kan via de website www.fjildlab.nl.” Nodigt projectcoördinator Auke Age de Jong uit in het interview in het winternummer van Ondernemend Netwerk Noordoost.

Lees heel het artikel in het online magazine:
Ondernemend Netwerk Noordoost 4-2023 – Ondernemend Netwerk Noord Oost

Fjildlab Nieuwsbrief december

Vanaf vandaag verschijnt onze nieuwsbrief in een nieuw jasje. In deze editie de oproep voor mooie ideeën voor een duurzame landbouw. Er is nog altijd geld binnen de regiodeal beschikbaar om ideeën uit te werken en te testen! Vanuit Fjildlab helpen we graag. Agrariërs die benieuwd zijn naar de effecten van kruidenrijk grasland op hun bedrijfsvoering kunnen meedoen aan het project Kruiden tussen de Coulissen. We blikken terug op een zeer geslaagde Tour de Boer over het akker- en weidevogelbeheer en de bijeenkomst over het Fries Programma Landelijk Gebied. En we hebben nog meer inspiratie. Lees de nieuwsbrief hier.

Heb je de nieuwsbrief niet ontvangen? Meld je dan nu aan!

In sûne Waadrâne foar moarn

Een van de Fjildlab-projecten richt zich op het vergroten van de bewustwording van natuurinclusieve landbouw in de regio Noordoost-Fryslân. Binnen het project ‘In sûne Waadrâne foar moarn’ organiseerden Stichting Twirre en Agrarisch Collectief Waadrâne het afgelopen jaar zes Tour de Boer-avonden voor een breed publiek.

Ieder avond begon met een korte introductie op het bedrijf van de melkveehouder of akkerbouwer. Daarna ging de groep belangstellenden met trekker en wagen het land in, om in het veld het weidevogel- en akkervogelbeheer te beleven. Elke avond deden ongeveer dertig mensen aan de excursies over het akker- en weidevogelbeheer mee.

De avonden werden zeer gewaardeerd door de aanwezige belangstellenden. “Goh, dat wist ik hielendal net?” en “Jim boeren dogge goed wurk!” zijn reacties die regelmatig werden gehoord.

Weidevogelbeheer
Tijdens de eerste drie Tour de Boer-avonden stond het weidevogelbeheer centraal. De melkveehouders vertelden waarom zij aan weidevogelbeheer doen en hoe zij dit inpassen in hun bedrijfsvoering. Op één van de avonden gaf Simon Spriensma een demonstratie van de weidevogeldrone met warmtebeeldcamera. De warmtecamera op de drone laat het warmteverschil zien tussen het warme nest en de koudere omgeving. Zo kunnen nesten van weidevogels worden opgespoord én beschermd.

Akkervogelbeheer
De laatste drie Tour de Boer-avonden stonden in het teken van het akkervogelbeheer. De eerste avond demonstreerde de jagers van de WBE (Wildbeschermingseenheid) de weidevogeldrone. Zij gebruiken de camera voor het opsporen van andere zoogdieren zoals reeën en hazen. Zo blijven de nesten en zoogdieren gespaard tijdens het maaien van de eiwitstroken op de vogelakkers.
Tijdens de tweede avond vertelde Jelle Postma van SOVON, met beeld en geluid, alles over de akkervogels. Veel akkervogels laten zich niet zien maar hoor je wel!
De laatste avond stond in het teken van insecten. Ecoloog Bauke Koole vertelde dat insecten van groot belang voor het akkervogelbeheer. Zonder insecten ook geen akkervogels.

Geld beschikbaar voor goed bedrijfsidee natuurinclusieve landbouw in Noordoost-Fryslân

Agrariërs die mee willen helpen om landbouw in de regio Noordoost-Fryslân op nummer één te houden, worden uitgenodigd met hun bedrijfsidee voor een natuurinclusieve landbouw met Fjildlab mee te doen. Agrariërs in Noordoost-Fryslân die met hun bedrijf een stap willen maken en een goed idee in de praktijk willen testen, kennis willen delen of willen samenwerken met andere sectoren kunnen vanuit Fjildlab ondersteuning en budget krijgen. 

Inmiddels zijn via Fjildlab tientallen projecten gestart en zijn kansrijke ideeën uitgewerkt en in de praktijk getest. Dit heeft al veel nieuwe kennis over bijvoorbeeld biodiversiteit, Bokashi, lokale, nieuwe gewassen en zeeslib op land opgeleverd. Een mooi resultaat.

In een video roept Albert van der Ploeg, voorzitter Fjildlab, agrariërs op: “Der binne fêst folle mear ideeën. Dingen wer jim eltse dei tsjinoan rinne. Nim kontakt mei ús op!”

Een van de enthousiaste Fjildlab-deelnemers is Balling van Kuiken van akkerbouwbedrijf Van Kuiken. Zij streven naar producten die regionaal en lokaal worden geteeld, verwerkt en geconsumeerd. Samen met andere akkerbouwers gingen zij aan de slag met nieuwe gewassen. Afgelopen seizoen verbouwden zij nieuwe erwt- en veldbonenrassen voor de consumentenmarkt: “De samenwerking binnen het Fjildlab met Hogeschool Van Hall Larenstein en Agrarisch Collectief Waadrâne helpt ons aan een goed netwerk waarin we onze ideeën verder kunnen ontwikkelen.“

Aanmelden
Tot en met 2025 kunnen nog veel meer ideeën tot projecten worden uitgewerkt en in de praktijk worden getest. Hiervoor is maximaal 25.000 euro subsidie per project vanuit de Versnellingsagenda beschikbaar en maximaal 65% van het totaalbudget van uren en middelen.

Wil je jouw bedrijf verduurzamen en kun je wat hulp en informatie gebruiken? Wil je samen met anderen aan de slag om ervaringen te delen? Neem dan vrijblijvend contact op met Fjildlab. Je kunt hiervoor het online formulier invullen. Auke Age de Jong van Fjildlab neemt contact op. Je kunt ook contact opnemen met de vereniging Noardlike Fryske Wâlden of Agrarisch Collectief Waadrâne.