Kruiden tussen de Coulissen

Vereniging Noardlike Fryske Wâlden is in het voorjaar van 2023 gestart met een onderzoek naar de toegevoegde waarde van ingezaaide kruidenrijke percelen in het coulisselandschap van de Friese Wouden. Hiervoor heeft de vereniging een studiegroep van een aantal agrariërs uit het elzensingel- en houtwallengebied samengesteld. In deze studiegroep bespreken de deelnemers de ervaringen met kruidenrijke grasmengsels in het coulisselandschap en worden alle bedrijfsmatige voor- en nadelen op een rij gezet. Tegelijk wordt een praktijkproef uitgevoerd waarin samen met Altenburg & Wymenga en Hogeschool Van Hall Larenstein wordt onderzocht wat de effecten zijn op de boven- en ondergrondse biodiversiteit en op de aangrenzende singels en houtwallen. De resultaten worden in de studiegroep besproken. Op basis hiervan kunnen agrariërs bepalen hoe kruidenrijk grasland wel of niet in hun bedrijfsontwikkeling past.

Kruidenrijk grasland biedt meer biodiversiteit
Uit onderzoek is gebleken dat de elzensingels en houtwallen bijzondere natuurwaarden herbergen in de vorm van planten van schrale omstandigheden, varens en mossen, houtwalvogels, vleermuizen en een diversiteit aan ongewervelden. De vereniging Noardlike Fryske Wâlden is bezig deze biodiversiteit meer en meer in te passen in het beheer van de singels en wallen. Een volgende stap is het ontwikkelen van meer biodiversiteit in het tussenliggende grasland ter ondersteuning van de biodiversiteit in de singels en wallen. Maar ook ter verbetering en ontwikkeling van bodembiodiversiteit en, in de toekomst, een meer klimaatbestendig graslandbeheer. De focus ligt daarbij op kruidenrijk grasland. Het ontwikkelen van kruidenrijk grasland is essentieel voor het herstellen van de insectenfauna van het boerenland, en belooft mogelijkheden van meer klimaatbestendig graslandbeheer. Kruidenrijk grasland lijkt ook kansen te bieden voor de transitie naar een natuurinclusieve landbouw met naast biodiversiteit, levering van ecosysteemdiensten als recreatieve waarde, C-vastlegging, waterbergend vermogen en droogtebestendigheid. De vereniging wil meer kennis opdoen over de mogelijkheden van kruidenrijk grasland in de Noardlike Fryske Wâlden en wil haar leden-boeren de mogelijkheid bieden die kennis te gebruiken voor hun bedrijfsontwikkeling. Om die reden kiest de vereniging voor een combinatie van een studiegroep en een praktijkproef die gebiedsspecifieke kennis over kruidenrijk grasland oplevert.

Onderzoek wormen
Kruidenrijk grasland wordt ook belangrijke functies toegedicht voor het bodemleven, de ondergrondse biodiversiteit. Een belangrijke component daarvan vormen de regenwormen. Deze spelen een voorname rol in het opnemen van verse organische stof in de mineralenkringloop in de bodem en hebben door hun graafwerkzaamheden grote invloed op de water- en luchthuishouding. En daarmee op de productiviteit van het grasland. Specifiek rode wormen (die in verticale gangen van boven naar beneden pendelen) zijn voor het laatste belangrijk.

We onderzoeken welke soorten en hoeveel voorkomen in de verschillende typen grasland. In ieder proefvlak worden de volgende metingen verricht:

10 locaties met vergelijking tussen productief kruidenrijk en gangbaar grasland in 2023, 10 locaties in 2024. 20 x 2 = 40 proefvlakken
Insecten in grasland en aangrenzende singel of wal in 2 raaien op de gradiënt van perceel naar wal. Vangmethode: plakstrips, potvallen. Aanvullend meting van rupsenpoepjes als maat voor aanwezigheid nachtvlinders (rupsen vormen stapelvoedsel voor houtwalvogels). 40 proefvlakken, 2 raaien per proefvlak = 80 meetraaien
Vegetatie: soortenrijkdom en abundantie bloemdragende planten voor bepalen nectarindex volgens methode Vlinderstichting/FLORON als maat voor voedselvoorziening insecten. 40 proefvlakken • 3 meetrondes per jaar: mei, juni, augustus.
Totaal per jaar 360 combimonsters van plakstrips en potvallen en 120 monsters rupsenpoepjes. Bij de analyses van de plakstrips wordt gebruik gemaakt van artificial intelligence met nieuw ontwikkelde algoritmen van het Van Hall Larenstein (VHL).
Regenwormen: onderscheid naar rode (pendelaars) en grijze wormen (strooiselbewoners, bodembewoners); aantallen en gewicht per m2, lagen 0-10 cm, 10- 20 cm. 40 proefvlakken.
Graslandopbrengst: droge stofgehalte, KVEM per snede, 40 proefvlakken.
Gezondheidsstoffen in het gewas: inhoud mineralen, sporenelementen die relevant zijn voor de koegezondheid, 40 proefvlakken.

De resultaten worden statistisch geanalyseerd en gepubliceerd in een eindrapport.

Doorlooptijd: voorjaar 2023 – eind 2025
Contactpersoon: Jelle Pilat, themacoördinator vereniging Noardlike Fryske Wâlden via info@fjildlab.nl

Dit project wordt mede gefinancierd vanuit de Versnellingsagenda.

Lees hier een interview met onderzoeker Ernst Oosterveld en deelnemers Bart Henstra

Lees ook het nieuwsbericht ‘Meetlocaties gezocht’ van 6 december 2023

De vliegende schouwers

Vereniging Noardlike Fryske Wâlden is onderzoek gestart over de toegevoegde waarde van ingezaaide kruidenrijke percelen in het coulisselandschap van de Friese Wouden. Hiervoor heeft de vereniging een studiegroep van een aantal agrariërs uit het elzensingel- en houtwallengebied samengesteld. In deze studiegroep bespreken de deelnemers de ervaringen met kruidenrijke grasmengsels in het coulisselandschap en worden alle bedrijfsmatige voor- en nadelen op een rij gezet.

Boeren tussen Boomwallen

Het project “Boeren tussen Boomwallen” geeft vorm aan de transitie naar een meer natuurinclusieve kringlooplandbouw binnen de Noordelijke Friese Wouden. Het project is een samenwerking van vereniging Noardlike Fryske Wâlden, VANLA (Vereniging voor Agrarische Natuur- en Landschapsbeheer in Achtkarspelen), Landschapsbeheer Friesland, Friese Milieu Federatie, Louis Bolk Instituut en Hogeschool Van Hall Larenstein.

Eiwit uit het Stienzer Aldlân

In 2021 is het project ‘Leernetwerk Bodem Noordelijke Kleischil’ van Provinsje Fryslân, SPNA en Agrarisch Collectie Waadrâne gestart. Binnen dit project wordt met studiegroepen gewerkt die in de praktijk van elkaar leren en kennis uitwisselen over bodem gerelateerde onderwerpen.

Praktijkproeven klei van Waddenslib

In november 2021 zijn Haven Lauwersoog en Klaei bv gestart met het uitvoeren van de Pilot Slibhub Lauwersoog. In de pilot is samen met diverse agrariërs van Agrarisch Collectief Waadrâne, vereniging Noardlike Fryske Wâlden en Landbouwagenda Holwerd aan Zee verkent of het slib uit de haven een goede grondstof kan zijn voor landbouwdoeleinden.

Onderzoek naar vlas voor de landbouw

Vlas is naast een belangrijkste grondstof voor textiel, een biobased grondstof en een alternatief voor plastic producten, ook een grondstof voor de verfindustrie. Het doel van het project is om van Vlas lijnolie te produceren dat als grondstof kan worden gebruikt voor voeding en als grondstof voor de verfindustrie.

Gebiedsgerichte kansen voor de natuurinclusieve landbouw

We weten al een heleboel over de transitie naar natuurinclusieve landbouw. Echter de versnelling en opschaling van deze transitie is ingewikkeld. Verschillende faal- en succesfactoren hebben invloed op deze transitie.

Slibhub Lauwersoog: Havenslib als kans voor landbouwgrond

Jaarlijks heeft de haven van Lauwersoog een aanwas van 200.000 m3 slib. Het slib wordt ieder voorjaar gebaggerd en op de Waddenzee verklapt. Uit diverse onderzoeken in de Waddenzee blijkt dat het verspreiden van slib op de Waddenzee een negatief effect heeft op de leefbaarheid van flora en fauna.

Fjildlokaal: Verdienmodel voor duurzame, lokale voedselproductie en educatie

In de eerste fase van het project FjildLokaal willen Stichting Natuur Educatie Buitenpost/De Kruidhof, Hogeschool Van Hall Larenstein en Eettuin/Yn, een ecologisch en maatschappelijk verdienmodel ontwikkelen voor duurzame, lokale voedselproductie met educatieprogramma voor primair en voortgezet onderwijs.

Aanschouwelijk maken bramenflora

Fryslân telt meer dan 50 bramensoorten, waarvan er tenminste 30 voorkomen in de regio Noordoost-Fryslân. Met dit project wil de stichting Platform Friese Rassen en Gewassen deze bramenbiodiversiteit bij een groter publiek onder de aandacht brengen.

Veldlocatie Landgoed Maria Hoeve

Landgoed Maria Hoeve faciliteert een van de veldlocaties van het Fjildlab. Op deze locatie, ook wel Brûsplak genoemd, vinden verschillende proeven plaats op het gebied van waterkwaliteit, veenweide en natte teelten.

Het Fjildlab Noordoost-Fryslân is een initiatief van