Kruiden tussen de Coulissen: goed voor biodiversiteit en boer?

In het project Kruiden tussen de Coulissen zoeken we antwoord op de vraag: Levert ingezaaid productief kruidenrijk grasland meer biodiversiteit op en draagt dit ook bij aan de biodiversiteit van het omringende coulisselandschap? Om dit te onderzoeken worden er metingen gedaan in zowel regulier (gangbaar) grasland, productief kruidenrijk (ingezaaid) grasland als op half-natuurlijk (extensief) kruidenrijk grasland. Vervolgens is de aanwezige biodiversiteit vergeleken. Ook wordt er gekeken naar de opbrengsten en kwaliteit van het verse maaisel. Een belangrijke rol in het onderzoek spelen de coulissen vertelt Ernst Oosterveld van bureau Altenburg & Wymenga: ‘In het onderzoek kijken we naar effecten in het grasland en naar de relatie tussen kruiden in het perceel en aangrenzende houtwallen en elzensingels. Zo kunnen we zien of het coulisselandschap een onderscheidende waarde heeft voor insecten.’

Het twee jaar durende project heeft in 2023 een goede start gemaakt. Er zijn bij tien leden van de vereniging Noardlike Fryske Wâlden metingen gedaan door bureau Altenburg en Wymenga en Hogeschool van Hall Larenstein. Daarnaast zijn er metingen gedaan in half-natuurlijk grasland van Staatsbosbeheer. Dit gebeurde in mei, juni en augustus. Gekeken is naar de bedekking door kruiden in het grasland en naar bloeiende bloemhoofdjes met nectar. Ook werden insecten gemeten, zowel vliegende- als over de bodem kruipende insecten. Bij de metingen is gebruik gemaakt van plakstrips en potvallen. Ernst: ‘Het zijn simpele en effectieve manieren om een goed beeld te krijgen. Metingen zijn zoals de naam van het project al zegt gedaan op percelen tussen de coulissen. Zowel in het midden, vijf meter uit de kant en in de aangrenzende singel of wal. Ook zijn regenwormen geïnventariseerd en ook de voederwaarde van de proefpercelen wordt meegenomen in het onderzoek. Daarnaast speelden de nachtvlinders een rol in het onderzoek. Rupsen uit de eitjes van de nachtvlinders zijn namelijk belangrijk als voedsel voor broedvogels in de singels en wallen.’

Sterk verband kruiden en coulissen
Ernst: ‘Zoals verwacht is de bedekking van kruiden op het half-natuurlijk grasland het hoogst. In mei is daar het nectar aanbod ook het hoogst, in juli is er tussen de verschillende grastypen vrijwel geen verschil. In augustus hadden het half-natuurlijk grasland en ingezaaid productief grasland een beter bloemaanbod dan gangbaar grasland.’ Over het hele seizoen was nog niet veel significant verschil te zien in de aanwezigheid van insecten. Regenwormen kwamen het meest voor in oud grasland. Ook kwam uit het onderzoek naar voren dat er veel meer rupsen van nachtvlinders zijn in singels met aangrenzend kruidenrijke percelen dan in singels naast intensievere graslanden. Ernst: ‘We hopen dit verschil dit jaar weer te meten om de samenhang verder te onderbouwen.’

Bedrijfsmatige voordelen
In het onderzoek kijkt men met name naar het effect op biodiversiteit. Maar levert het de deelnemers ook iets op in de bedrijfsvoering? Melkveehouder Bart Henstra neemt deel aan het project. Hij experimenteert nu een paar jaar met kruidenrijk grasland en is enthousiast. ‘In het begin moest ik wel even wennen, maar nu ben ik eigenlijk wel een beetje verslaafd’. Vier jaar geleden begon Bart met drie hectare ingezaaid kruidenrijk grasland, sindsdien is er elk jaar wat bijgekomen en zit hij inmiddels op 12 hectare. ‘Het voordeel is dat er geen bemesting op hoeft, alleen wat ruige mest. Daarnaast groeit het in droge periodes beter door dan normaal grasland. De zadenmengsels moeten wel aangeschaft worden, maar ik houd een goede opbrengst en kan besparen op kunstmest. Ik maak vaak gebruik van de 1001 hectare actie waardoor ik zaadmengsels voordelig kan aanschaffen.’

Zoektocht
De grootste uitdaging is volgens beide mannen het in stand houden van de ingezaaide kruiden. Daar is kennis voor nodig maar vooral ook leren en experimenteren. Bart: ‘In het tweede jaar lag het kruidenrijke grasland er heel mooi bij. In het derde jaar zie je al dat dat lastiger wordt. Het is een zoektocht en daarom zal ik ook moeten experimenteren. Met verschillende mengsels, met doorzaaien, met het behandelen van de land op de juiste manier. Het is een interessante zoektocht. Als melkveehouder moet je je eigen broek op kunnen houden en geld verdienen. Je kan niet groen doen en rood staan. Maar ik denk dat dit mogelijk is met kruidenrijkheid en dat je een goede opbrengst kan behouden. Ik geloof er wel in.’

Dit project wordt mede gefinancierd vanuit de Versnellingsagenda.